ՇՈՒՇԻԻ ՍԲ․ ԱՄԵՆԱՓՐԿԻՉ ԵԿԵՂԵՑԻ /ՂԱԶԱՆՉԵՑՈՑ/

Սուրբ Ամենափրկիչ Ղազանչեցոց հայկական առաքելական եկեղեցին հանդիսանում է Արցախի խորհրդանիշներից մեկը։ Կառուցվել է 1868-1887 թվականներին Շուշի քաղաքում։ Եկեղեցական համալիրը գտնվում է Շուշիի կենտրոնական մասում, հիմնականում կառուցվածքով նման է բազիլիկ եկեղեցու, չունի գմբեթ, 34․7 մետր երկարությամբ, 23 մետր լայնությամբ և 35 մետր բարձրությամբ ուղղանկյուն հատակագծով կառույց է և հարուստ է զարդաքանդակներով։

Համաձայն եկեղեցու հարավային մուտքի արձանագրության, կառուցումը սկսվել է 1868 թվականին և ավարտվել է 1887 թվականին, իսկ 1888 թվականի սեպտեմբերի 20-ին Մակար Ա կաթողիկոսը օծել է եկեղեցին։ Իսկ ահա, զանգակատան պատին կա մեկ այլ  արձանագրություն, որն ասում է.

զանգակատունը կառուցվել է շուշեցի Աբրահամ Խանդամիրյանցի կողմից <<Գաբրիէլ Յովսէփեան-Բատիրեանցի յիշատակին, ով Ղազանչից է, Մկրտիչ Մարգարեան-Խանդամիրեանցի, նրա կնոջ Բալասնի և որդիների Արուպէ և Ստեփանէ և բոլոր Ղազանչեցիների յիշատակին։ Փառք Աստծուն, և թող փրկուեն բոլոր կենդանի և մահացածների հոգիները։ 1858 թվականի ամառ>>։

Արցախյան պատերազմի ընթացքում եկեղեցին ադրբեջանական զինված ուժերի համար օգտագործվել է որպես հրթիռների պահեստ, մինչ հայկական ուժերի ազատագրումը, որից հետո վերված գմբեթը վերականգնվել է 1998 թվականին։