Երևանից 177 կմ հեռավորության վրա՝ ՀՀ, Լոռու մարզի Հաղպատ գյուղում է գտնվում միջնադարյան հոգևոր-մշակութային կարևոր կենտրոններից մեկը՝ Հաղպատի վանական համալիրը։ Վանքը հիմնադրվել է 976թ.-ին՝ Բագրատունի Աշոտ Գ-ի թագավորության ժամանակ։ Աշոտ Գ Բագրատունի թագավորը և իր կին Խոսրովանույշը հիմնադրել են վանքի առաջին եկեղեցին՝ իրենց որդիներ Կյուրիկեի (Գուրգենի) և Սմբատի արևշատության համար։
Համալիրի կազմում են Սբ․ Նշան եկեղեցին, երկու գավիթ, երեք փոքրաչափ եկեղեցի, երկու միջանցք-տապանատուն, գրատուն, զանգակատուն, մի քանի մատուռ, դամբարաններ, բաղնիք և խաչքարեր: Համալիրի շենքերի մեծ մասը կառուցված է կապտավուն, սրբատաշ բազալտից:
Հաղպատ անվանման հետ կապված են բազմաթիվ լեգենդներ, նրանցից մեկի համաձայն Սանահինի իշխաններից մեկը հրավիրում է իր մոտ ճանաչված մի վարպետի՝ վանքը կառուցելու համար։ Վարպետը ներկայանում է իշխանին իր որդու հետ։
Աշխատանքի ընթացքում վեճ է առաջանում հոր և որդու միջև, իսկ ենթավարպետներից մեկը բռնում է որդու կողմը։ Այսպես, կռվելով հոր հետ, որդին թողնում է աշխատանքը, վեր է կենում և հեռանում։ Ճանապարհին, մի ուրիշ իշխան վարձում է նրան՝ իր վանքը կառուցելու համար։ Երբ որդու բարձրացրած պատերը հասնում են այնքան, որ տեսանելի են դառնում Սանահինից, աշխատավորները հաղորդում են այդ մասին ծեր վարպետին։ Ոչ աշխատանքային օր նա որոշում է այցելել՝ տեսնելու որդու շինարարությունը, մոտենում է կիսասարք վանքի պատին և երկար զննում այն։ Բոլորը լուռ սպասում էին ծեր վարպետի գնահատականին։ Վերջապես, նա հրեց շարվածքի քարը և ասաց. «Ախ պատ»։ Այստեղ հայր և որդի գրկախառնվում են և հաշտվում։ Իսկ վանքին մնաց «Հաղպատ» անվանումը։
Կարծիքներ
Դեռևս կարծիքներ չկան: