Խոր Վիրապ

Մոտ 642 թվականին Ներսես Գ կաթողիկոսը սրբազան վիրապի վրա կանգնեցրել է մի մատուռ, որն  իր ծավալատարածական կոմպոզիցիայով և կառուցվածքային սկզբունքով որոշ նմանություն է ունեցել  Զվարթնոցին։ Ավերված շինության տեղում 1662 թվականին կառուցվել է թաղածածկ մատուռ, որը կանգուն է մինչ  օրս։ Մատուռի Ավագ խորանից աջ գտնվող մուտքն ուղղաձիգ աստիճաններով, այժմ արդեն մետաղյա աստճանների  միջոցով, տանում է ներքնահարկ:  Վիրապն ունի մոտ 4.5 մ տրամագիծ և 6.5 մ խորություն։

13-րդ դարից սկսած Խոր Վիրապը բացի կարևոր սրբատեղի լինելուց, դարձել է կրթության և գիտության համահայկական կենտրոն:

16-րդ դարում Հայաստանի քաղաքական և տնտեսական ծանր դրության պատճառով վանքի շինությունները վնասվում են։ 1666–1669 թվականներին Դավիթ  Վիրապեցին կառուցում է վանքի պարիսպները և ներսում գտնվող շինությունները, կատարվում են  հողահանության աշխատանքներ և դրա վրա 14-րդ դարում կառուցված մատուռի փոխարեն կառուցվում է  Սուրբ Գրիգոր եկեղեցին:

1970–1980-ական թվականներին Վազգեն Ա Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի ջանքերով նորոգվել են վանքի պարիսպներն ու  այլ  շինություններ։